Ekam-12 || Udhyogmu nu Svadhayaay solution

 સા. વિ  || ધો 8 એકમ-12  || ઉદ્યોગ 
S.S   || STD 8  || Ekam-12 ||  Udhyogmu nu Svadhayaay solution

[Q - 1]. નીચે આપેલા પ્રશ્નોના ઉત્તર આપો.

(1) ઉદ્યોગ શબ્દનો અર્થ શું છે?

A. ઉદ્યોગ શબ્દનો સામાન્ય અર્થ કંઈ પણ કાર્ય, શ્રમ કે પ્રવૃત્તિ બાદ મળતું ફળ કે પરિણામ છે. જેનો ઉપયોગ માનવ કરે છે અને માનવીની જરૂરિયાતો પૂરી થાય છે. પ્રાચીન સમયમાં માનવ પોતાની જરૂરિયાતની વસ્તુઓ મેળવવા જે કઈ પ્રવૃત્તિ કરતો અને પોતાના હાથ વડે બનાવેલ વસ્તુઓ મેળવતો તેને તે સમયનો ઉદ્યોગ કહેતાં હતાં પરંતુ જેમ માનવીની જરૂરિયાતો વધવા લાગી તેમ જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા વિવિધ યંત્રનો ઉપયોગ થવા માંડ્યો, ત્યારથી ઉદ્યોગનો અર્થ ધીમે - ધીમે વિશાળ બન્યો. - કોઈપણ કાચા માલનું યાંત્રિક સહાય દ્રારા સ્વરૂપ બદલીને તેની ઉપયોગિતામાં વધારો કરનાર પ્રવૃત્તિને ઉદ્યોગ કહેવામાં આવે છે.

(2) કયાં મુખ્ય પરિબળો છે જે ઉદ્યોગના સ્થાનીકરણ પર અસર કરે છે.

A. કાચા માલની ઉપલબ્ધતા ભૂમિ, જળ, શ્રમ, ઊર્જા, મૂડી, પરિવહન અને બજાર ઉદ્યોગોના સ્થાનીકરણ પર અસર કરતા પરિબળો છે.

(3) કયો ઉદ્યોગ મુખ્યત્વે આધુનિક ઉદ્યોગના કરોડરજૂ તરીકે ઓળખાય છે? શા માટે?

A. લોખંડ-પોલાદ ઉદ્યોગ આધુનિક ઉદ્યોગના કરોડરજ્જુ તરીકે ઓળખાય છે. - લગભગ તમામ વસ્તુઓ કે જેનો આપણે ઉપયોગ કરીએ છીએ તે લોખંડ કે પોલાદમાંથી બને છે. વાહનો, રેલગાડી, ટ્રક અને બંદર નિર્માણમાં મોટે ભાગે પોલાદનો ઉપયોગ થાય છે. આમ વિશાળકાય યંત્રોથી માંડી સોય સુધી તેનો ઉપયોગ આપણે કરીએ છીએ. તેલના કૂવાઓનું પોલાદથી બનેલ મશીનો દ્વારા શારકામ કરવામાં આવે છે. આમ વધુ પડતાં ઉપયોગને કારણે લોખંડ - પોલાદ ઉદ્યોગ આધુનિક ઉદ્યોગના કરોડરજૂ તરીકે ઓળખાય છે.

(4) કપાસ ઉદ્યોગ મુંબઈમાં ઝડપથી શા માટે વિકાસ પામ્યો છે?

A. મુંબઈની ગરમ અને ભેજવાળી આબોહવા, આયાત માટે બંદર, કાચા માલની ઉપલબ્ધતા અને કુશળ મજૂરો જેવા અનુકૂળ પરિબળોને લીધે મુંબઈમાં કપાસ ઉદ્યોગ ઝડપથી વિકાસ પામ્યો છે.

(5) બેંગલૂરુ અને કેલિફોર્નિયામાં માહિતી ટેક્નોલૉજી ઉદ્યોગની વચ્ચે શું સમાનતા છે.

A. બેંગલૂરુ અને કેલિફોર્નિયાની સિલિકોન વેલીનો માહિતી ટેકનોલોજી ઉદ્યોગ એકબીજા સાથે સંબંધ ધરાવે છે. બેંગલુરુમાં જ્યારે કાર્ય ચાલું હોય ત્યારે કેલિફોર્નિયામાં બંધ હોય છે અને કેલિફોર્નિયામાં ચાલું થાય ત્યારે બેંગલુરુમાં બંધ હોય છે. માટે બેંગલૂરુ ઉદ્યોગની માહિતીનો લાભ કેલિફોર્નિયા લઈ શકે અને કેલિફોર્નિયાના ઉદ્યોગનો લાભ બેંગલૂરુ લઈ શકે છે. કોઈપણ કાર્યની પ્રગતિનો અદ્યતન અહેવાલ એકબીજાને મોકલે છે. બંનેમાં સંવાદ અને કાર્ય સાથે - સાથે થાય છે. એવું લાગે કે જાણે બંને કર્મચારીઓ એક જ કાર્યાલયમાં બેઠા છે. આમ બેંગલૂરુ અને કેલિફોર્નિયાની સિલિકોન વેલીનો માહિતી ટેકનોલોજી ઉદ્યોગ એકબીજા સાથે સમાનતા ધરાવે છે.

[Q - 2]. સાચા ઉત્તરો સામે ‘ખરા’ની નિશાની કરો.

(1) સિલિકોન વેલી ક્યાં આવેલી છે?

(A) બેંગલુરુ

(B) [✓] કેલિફોર્નિયા

(C) અમદાવાદ

(D) જાપાન

(2) કયો ઉદ્યોગ સનરાઇઝ ઉદ્યોગના નામે ઓળખાય છે?

(A) લોખંડ-પોલાદ ઉદ્યોગ

(B) સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગ

(C) [✓] માહિતી ટૅક્નોલૉજી

(D) શણ ઉદ્યોગ

(3) નીચેનામાંથી કયાં પ્રાકૃતિક રેસા છે?

(A) નાઇલોન

(B) [✓] શણ

(C) એક્રેલિક

(D) પોલિએસ્ટર

[Q - 3]. તફાવત સ્પષ્ટ કરો.

(1) ખેતી આધારિત અને ખનીજ આધારિત ઉદ્યોગ

A. • ખેતી આધારિત ઉદ્યોગ: 

– જે ઉદ્યોગમાં કાચો માલ કૃષિમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે તેવા ઉદ્યોગને કૃષિ આધારિત ઉદ્યોગ કહે છે.   

– ખાદ્ય ઉદ્યોગ, સુતરાઉ અને શણના કાપડ ઉદ્યોગ, વનસ્પતિ તેલ ઉદ્યોગ વગેરે ખેતી આધારિત ઉદ્યોગો છે.  

– સાર્વજનિક ક્ષેત્ર અને સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ 

• ખનીજ આધારિત ઉદ્યોગ: 

– જે ઉદ્યોગમાં કાચો માલ જમીનમાંથી નીકળતા ખનીજોમાંથી પ્રાપ્ત થાય છે તેવા ઉદ્યોગને ખનીજ આધારિત ઉદ્યોગ કહે છે.  

– લોખંડ અને પોલાદ ઉદ્યોગ, સિમેન્ટ ઉદ્યોગ, રસાયણ ઉદ્યોગ વગેરે ખનીજ આધારિત ઉદ્યોગો છે.

(2) સાર્વજનિક ક્ષેત્ર અને સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ

A. • સાર્વજનિક ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ: 

– જે ઉદ્યોગની માલિકી સરકારની હોય, જેનું સંચાલન સરકાર કરે છે તેવા ઉદ્યોગને સાર્વજનિક ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ કહે છે.   

– હિન્દુસ્તાન એરોનોટિકલ લિમિટેડ અને સ્ટીલ ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા જેવા ઉદ્યોગ સાર્વજનિક ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ છે.  

• સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ: 

– જે ઉદ્યોગની માલિકી સરકાર અને વ્યક્તિ બંનેની હોય અથવા વ્યક્તિઓના સમૂહની હોય તેવા ઉદ્યોગને સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગ કહે છે.  

– મારુતિ લિમિટેડ ઉદ્યોગ સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગનું ઉદાહરણ છે.

[Q - 4]. નીચે આપેલી ખાલી જગ્યાઓમાં બે - બે ઉદાહરણ આપો.

(1) કાચો માલ : ............ , ............

A. કોલસો, કપાસ

(2) કૃષિ આધારિત ઉદ્યોગ : ............ , ............

A. સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગ, વનસ્પતિ તેલ ઉદ્યોગ

(3) સહકારી ઉદ્યોગ : ............ , ............

A. ડેરી ઉદ્યોગ, ખાંડ ઉદ્યોગ